Nhiều năm trôi qua, thế nhưng tranh cãi xoay quanh vấn đề ý thức người dân trong tang lễ của người nổi tiếng chưa bao giờ hạ nhiệt. Đến bao giờ, nghệ sĩ mới có thể có một tang lễ "bình thường"?

Có thể bạn quan tâm:

• Nhìn lại những thông tin quan trọng trong vụ sàm sỡ bé gái trong thang máy tuần vừa qua
• Phẫn nộ trước dòng người hiếu kỳ, thiếu ý thức bủa vây đám tang nghệ sĩ Anh Vũ

Sự giống nhau đến đau lòng ở tang lễ của người nghệ sĩ

Từ sự vô ý thức đến nhói lòng của một bộ phận người tham gia đám tang của nghệ sĩ Minh Thuận cách đây ba năm, thực trạng đó lại một lần nữa tái diễn ở đám tang nghệ sĩ Anh Vũ, nhưng với cấp độ... cao hơn. Thời điểm đó, trong khung cảnh đau buồn và đầy nước mắt của gia đình và người thân nghệ sĩ Minh Thuận, hành động cười đùa, hò hét, chụp ảnh tự sướng của người dân khi gặp các nghệ sĩ nổi tiếng tới viếng Minh Thuận khiến những người yêu mến anh không khỏi chạnh lòng.

Trên khắp các mặt báo thời điểm ấy, tranh cãi về sự thiếu ý thức của một bộ phận người dân Việt Nam trở thành tâm điểm, khiến nhiều thế hệ phải băn khoăn nhìn về cả văn hóa của một cộng đồng và mặt trái của thời đại 4.0 - thời hiện đại nhưng cũng vô cùng vô tâm. Suốt một thời gian dài sau, ở đám tang của những nghệ sĩ khác trong showbiz Việt, nhiều người đã rút kinh nghiệm thăm viếng vào những khung giờ ít gây chú ý hoặc đợi sự việc lắng xuống mới dám đến nhà thắp hương. Các nghệ sĩ còn tự trách bản thân rằng chính vì sự xuất hiện không đúng lúc của mình mà đã gây ra ảnh hưởng đến tang lễ của đồng nghiệp quá cố. 

Ba năm sau, tưởng chừng đây đã là một khoảng thời gian đủ dài để rút ra những bài học đáng giá cũng như đủ để thay đổi nhận thức của người dân, thế nhưng kết quả thực tế lại khiến nhiều người thất vọng.

Tại đám tang của nghệ sĩ Anh Vũ, dòng người đổ về với tâm thế "còn vui hơn đi trẩy hội". Họ chuẩn bị kỹ lưỡng các công cụ livestream, dụng cụ điện thoại, máy quay chất lượng cao để phỏng vấn, tường thuật, chụp ảnh về đám tang của một người vừa mới ra đi. Không phải là để tưởng nhớ, để kỉ niệm, để sẻ chia xúc cảm với những người thân đang đau buồn bên trong, những người này đến đây chỉ để trông thấy những người nổi tiếng, để quay lại cho "bằng bạn bằng bè" rằng mình cũng đã đang có mặt ở một sự kiện được đông đảo công chúng quan tâm. 

Những người tự xưng là "youtuber" và "livestreamer" này không chỉ dừng lại ở việc đưa tin và câu like, họ còn vô tư cười đùa, bàn tán rôm rả như chốn công cộng. Rất nhiều trong số đó liên tục kêu gọi khán giả vào xem, bình luận hoặc chia sẻ đoạn livestream khiến khu vực diễn ra tang lễ vô cùng hỗn loạn.

Tất cả chỉ vì là "Người nổi tiếng?"

Tôi còn nhớ, không chỉ tại đám tang của Minh Thuận, ở đám tang của Wanbi Tuấn Anh năm 2013 hay Duy Nhân vào năm 2015, có rất nhiều người xếp thành hàng bên ngoài nhà tang lễ để chờ những ngôi sao xuất hiện. Nhưng tuyệt nhiên, bạn sẽ không bao giờ thấy tình trạng này ở bất kỳ một đám tang bình thường nào khác.

Ở những đám tang bình thường, gia đình và người thân sẽ quây quần bên linh cữu người đã mất, mọi sự được thể hiện trong không khí trầm lặng, cái ăn cái mặc còn được quy định rõ ràng và còn đến hàng chục luật bất thành văn phải tuân thủ khi tham dự. Vì được coi là nghi lễ rất quan trọng trong văn hóa của người Việt Nam, mọi nhất cử nhất động ở một tang lễ ai ai cũng đã được dạy dỗ từ thuở lọt lòng. Bởi những giây phút cuối cùng của một người, cần phải trân trọng và buộc phải được tôn trọng. Nhưng đối với tang lễ của người nổi tiếng, những khái niệm này - tuy đau lòng khi phải nói ra, nhưng có lẽ nó không tồn tại. 

Nhiều người đơn giản bảo "Bởi vì họ là người nổi tiếng!". Những người này lấy lý do rằng, năm thuở mười thì thì mới có dịp gặp những người nổi tiếng bằng xương bằng thịt, dại gì mà không đến mà đến thì phải biết tranh thủ... làm vài tấm ảnh kỷ niệm. Nhiều người tập trung đến nhiều thì tình trạng mất trật tự không thể tránh khỏi. Hiện tượng đáng buồn này xảy ra với tần suất dày đặc đến mức, khi nó xuất hiện thì ai cũng chỉ biết thở dài rồi... tặc lưỡi cho qua.

Người thân của người xấu số thậm chí còn từ cảm giác tức giận, thất vọng đến tột độ rồi cũng dần chuyển sang chấp nhận sự thật như đùa. Họ không những phải chịu đựng cảm giác mất mát đau thương với sự ra đi của người thân của mình mà còn phải giữ vững nhận thức để lo toan cho một đám tang trọn vẹn. Giờ đây, không dừng lại ở đó, họ còn phải chuẩn bị thêm tinh thần để tránh thương tổn vì hành động thiếu văn hóa của nhiều người, thậm chí còn phải trải qua cảm giác "Trở thành người nổi tiếng bất đắc dĩ". 

Người nổi tiếng, vốn dĩ khi còn lâm thời họ đã phải đánh đổi rất nhiều thứ: thời gian - tuổi trẻ - đời sống cá nhân - tiền bạc và còn hơn thế rất nhiều nữa để cống hiến cho lý tưởng, đam mê của mình và làm hài lòng người hâm mộ. Thế nhưng, đến khi lìa đời họ lại không thể có được một tang lễ đúng nghĩa.

Ở thời đại 4.0 này, đám tang của họ còn trở thành địa điểm checkin hot cho nhiều người câu like. Không còn là nơi để kính viếng, tiễn đưa người ta yêu thương về nơi an nghỉ cuối cùng, cũng không còn là nơi để thỏa mãn thị giác và nhu cầu được tiếp xúc với người nổi tiếng, giờ đây tất cả tóm gọi lại trong cụm từ "tương tác ảo" - nhu cầu trở thành tâm điểm của nhiều người.

Người Việt ơi, bao giờ mới chịu thay đổi?

Năm nào cũng không thiếu những bài viết gây tranh cãi về ý thức người dân. Đồng thuận có, phản bác cũng có nhưng chung quy thì kết quả vẫn vậy. Câu chuyện về sự vô ý thức của một bộ phận người dân khi viếng thăm tang lễ của người nổi tiếng không chỉ dừng lại ở đó. Nó còn là đại diện cho nhận thức chung của một thế hệ (thậm chí là nhiều thế hệ) về cách xử lý trong mọi việc.

Tôi từng đọc được một ý kiến: "Ở chỗ bán kem này có thể có đủ thùng rác cho mọi người vứt, nhưng ở những chỗ khác thì không có. Những chỗ không có thì nhiều hơn những chỗ có. Vì thế, người dân vứt rác đã trở thành thói quen, cứ ăn xong là xả xuống đường". và hoàn toàn đồng ý với quan điểm "Hoàn cảnh xã hội quyết định ý thức người dân". Xa hơn thế, triết học đã đề cập: "Vật chất quyết định ý thức".

Không vội bàn đến luật pháp và những tập tục vùng miền liên quan, với một thời đại mà ai cũng được tự do sống và học tập đủ đầy, đối với những hành vi ứng xử kém tinh tế đều tồn tại những cách thức giải quyết rõ ràng và chuẩn xác. Chỉ hi vọng vào một ngày gần nhất sẽ có thể chứng kiến sự thay đổi nhận thức về vấn đề này, hệt như cái cách mà cả xã hội Việt Nam đang từng bước chuyển mình và ủng hộ vì một Lá phổi xanh của toàn nhân loại. Thay đổi nhỏ rồi sẽ dẫn đến thay đổi lớn.

Alex/ Theo Văn Nghệ